De Geboorte-van-Mariabasiliek, bekend middeleeuws Maria-oord in het Oostenrijkse Mariazell.

Mariazell was en is nog steeds het belangrijkste bedevaartsoord van Oostenrijk, dat vanaf de 12de eeuw pelgrims aantrok uit héél Europa, inclusief (straf)bedevaarders uit Vlaanderen. Het gebied rond het huidige Mariazell werd rond 1103 geschonken aan het benedictijnerklooster van St. Lambrecht. Volgens de legende werd in 1157 een monnik Magnus uit de abdij naar het Zellertal gezonden om er te missioneren. Toen zijn weg werd geblokkeerd door een rots, zette hij een beeldje in lindenhout van de Maagd, waarop de rots uit elkaar brak en de weg vrijmaakte. Hij vestigde zich op een heuvel vlakbij, plaatste het Mariabeeld op een boomstam, bouwde een houten cel erboven, die tegelijk diende als woonplaats en als zijn kapel. Uit "Maria in der Zelle" groeide de naam Mariazell voor het huidig Mariaoord.

Het 13de-eeuws mirakuleus Madonnabeeld "Magna Mater Austriae" in Mariazell.

Een Maria-altaar werd in 1266 ingewijd. In de 14de eeuw werd een Geboorte van Mariakerk opgetrokken in gotische stijl, met een 90 meter hoge toren. Vanaf die tijd zwelde het aantal bezoekers aan, inclusief strafbedevaarders. Na de Contra-Reformatie in de 16de eeuw werd Mariazell onder de Habsburgers een nationaal heiligdom. Vanaf 1644 tot 1683 werd de kerk zowel binnen als buiten in barokke stijl omgebouwd en uitgebreid, o.m. met 2 torens aan de voorgevel, links en rechts van de bestaande gotische klokketorentoren. Onder de Oostenrijkse keizer Jozef II werden in 1787 het klooster en alle pelgrimages afgeschaft. Maar deze maatregelen waren slechts van korte duur. Nu komen jaarlijks gemiddeld één miljoen mensen het 13de eeuwse mirakuleuze lindenhouten beeld "Magna Mater Austriae" vereren, dat staat in de "Gnadenkapelle", een van de 12 zijkapellen van de basiliek van Mariazell.

Einsiedeln (Zwitserland)

Voorgevel van de O.L.Vrouwabdij van Einsiedeln, met links vooraan de "Liebfrauenbrunnen".

De benedictijnernabdij van O.L.Vrouw van de Eremieten in Einsiedeln, in het kanton Schwyz, heeft een lange voorgeschiedenis als Maria-bedevaartsoord. St. Meinrad, een monnik van de abdij van Reichenau (op een eiland in het Meer van Konstanz) ging in 835 als kluizenaar ("Einsiedler" in het Duits, waarvan de hudige plaatsnaam Einsiedeln is afgeleid) leven op de flank van de Etzelberg en bouwde er een kapel voor een Zwarte Madonnabeeld, dat abdis Hildegard van Zürich hem had gegeven. In 861 werd St. Meinrad vermoord door rovers en de daaropvolgende 80 jaren namen andere kluizenaars zijn plaats in. Een van hen, Eberhard, richtte er in 934 een benedictijnerklooster en kerk op, met een genadekapel voor het miraculeuze Mariabeeld. Volgens de legende werd de kerk in 948 door Christus zélf, geassisteerd door engelen, de 4 evangelisten, St. Pieter en St. Gregorius de Grote mirakuleus ingewijd!

Bedevaarders in gebed voor het Madonnabeeld van Einsiedeln.
Ingekleurde ets, 1466. Berlijn, Staatliche Museen.

Na een brand in 1029 werd in Einsiedeln een driebeukige romaanse basiliek gebouwd met een crypte voor de relieken van de stichter St. Meinrad. In 1233 werd alweer een nieuwe basiliek ("Unteres Münster") opgericht. Het Mariabeeld in de "Gnadenkapelle" (helemaal belegd met marmer en houtsnijwerk en rijkelijk versierd, net zoals het H. Huis in Loreto) van de abdijkerk trok vanaf de 14de eeuw véél pelgrims aan, niet enkel uit de Duitssprekende landen, maar ook (straf)bedevaarders uit de Nederlanden. Het klooster was tevens een belangrijke pleisterplaats op de pelgrimsroute naar het Spaanse Santiago de Compostella. In 1465 werd de basiliek geteisterd door brand. Het oorspronkelijke miraculeuze Zwarte Madonnabeeld ging mee in de vlammen op en werd vervangen door de huidige laatgotische copie, in perelarenhout.

Het huidig mirakelbeeld van O.L.Vrouw in de abdijkerk van Einsiedeln.

In de eerste helft van de 16de eeuw, in de periode van de Reformatie, liepen de pelgrimages tijdelijk terug. In diezelfde eeuw werd de kerk van Einsiedeln opnieuw tot tweemaal toe door brand geteisterd! De hervormer Zwingli verbleef er van 1516 tot 1518 als predikant in het klooster en protesteerde tegen de bedevaarten. Pas in 1533 kwam een monnik uit Sankt Gallen de wat vervallen geraakte abdij nieuw leven inblazen en de stricte observantie herinvoeren. Zo werd Einsiedeln algauw het religieus centrum van de Zwitserse katholieken. Vanaf 1577 droegen het Mariabeeld een klokvormig gewaad, dat wisselt in kleur volgens de seizoenen van het liturgisch jaar en de Mariafeesten, in totaal 15 à 20 keer per jaar! Tussen 1674 en 1735 werden een totaal nieuwe klooster en kerk gebouwd in barokstjjl. In het midden van het voorplein plaatste men een O.L.Vrouwfontein ("Liebfrauenbrunnen").

De "Gnadenkapelle" in Einsiedeln, vergelijkbaar met H. Huis in Loreto.

In 1798 plunderden en confisqueerden Franse troepen het klooster van Einsiedeln en brachten schade toe aan de Gnadenkapelle in de kerk. Maar de monniken konden op tijd vluchten, met het genadebeeld, naar het buitenland en konde in 1803 terugkeren. Het genadebeeld werd gerestaureerd: de zwarte bovenlaag (veroorzaakt door roetaanslag van kaarsen en lampen) werd verwijderd en er kwam een "natuurlijke" huidskleur in de plaats. Die verandering viel echter niet in de smaak van het publiek en de lichaamsdelen van het beeld werden in het zwart overschilderd. De befaamde bibliotheek van de abdij van Einsiedeln, die dateert van 946, bleeg gedpaard van de talrijke branden omdat de rijke collectie tot 1602 in de kelders was ondergebracht: in totaal bijna een kwart miljoen gedrukte boeken en honderden kostbare handschriften, incunabels en vroegdrukken.

Montserrat (Spanje)

Het benedictijnerklooster met het Maria-heiligdom in het Spaanse Montserrat.

De Montserrat is, volgens de overlevering, de meest mysterieuze berg in het Spaanse Catalonië, gelegen op ongeveer 48 km ten noordwesten van Barcelona. Sinds de 11de eeuw kwamen bedevaarders er van heinde en verre om in de kerk van de benedictijnerabdij het miraculeuze beeld van de Zwarte Madonna met Kind te vereren. In het jaar 880 zagen enkele schaapherdertjes, volgens de legende, op 6 opeenvolgende zaterdagen, bij valavond een sterk licht neerdalen uit de hemel, begeleid door een wondermooie melodie. De bisschop van Manresa, op de hoogte gebracht van deze visioenen, bezocht de berg en vond een grot met daarin een schilderij van de H. Maagd. Toen men het schilderij wilde transporteren naar Manresa, bleek het loodzwaar te zijn en kon men het niet bewegen. De bisschop leidde hieruit af dat het Maria's wens was om op de berg te blijven en hij liet bij de heilige grot ("Santa Cova") een kapel bouwen. Toen een monnik van het klooster te Ripoll in 1011 de berg Montserrat beklom om er een heilige plaats te stichten stuitte hij op de 9de-eeuwse Mariakapel.

Luchtfoto van het benedictijnerklooster tegen de flank van de Montserrat.

Op de plaats van de kapel werd een benedictijnerabdij gebouwd, op 700 meter hoogte op een smal terras tegen de oostflank van de Montserrat. In de kapel (1479), naast het klooster, werd het 12de-eeuwse romaanse vergulde beeld van O.L.Vrouw van Montserrat bewaard op een gouden altaar. Wegens haar donkere huidskleur (het resultaat van de veroudering van de vernis en van het roet van ontelbare kaarsen) wordt het populierenhouten beeld in de volksmond "La Moreneta" (Catalaans voor: "het Bruintje") wordt genoemd. Madonna en Kind dragen allebei een kroon op het hoofd. Het kind houdt een pijnappel in de hand, symbool van de vruchtbaarheid in de antieke mythologie en in de christelijke iconografie soms gebruikt als symbool van Verrijzenis en Onsterfelijkheid.

Het genadebeeld van O.L.Vrouw van Montserrat.