De Zusters van O.L.V.-ten-Bunderen (vanaf omstreeks het jaar 1269)
Moorslede 1269-1578
Frankrijk 1578-1587
Ieper 1587-1785
Moorslede 1785-2004
Zonnebeke 2004 -
varia

 

   Zoek op deze site met FreeFind

 

beluister ClassicNL tijdens het surfen, 128 K stereo

Moorslede - historiek klooster (1925-2004)

luchtfoto van het klooster- en scholencomplex in Moorslede
 

Het onderwijs neemt in de jaren tussen de Twee Wereldoorlogen een hoge vlucht. Er is vooreerst de secundaire school voor de meisjes van het - voortaan Nederlandstalig - pensionaat die, naast de lagere cyclus van het algemeen middelbaar, voortaan ook een middelbare landbouwhuishoudafdeling (met twee leerjaren vanaf 1926 en vanaf 1940 drie) omvat. Dan is er de externe kleuter- en basisschool, gelegen aan de Stationsstraat, die stelselmatig uitbreiding neemt.

de stand van Ten Bunderen op de missie-tentoonstelling in Roeselare
de stand van Ten Bunderen op de missie-tentoonstelling in Roeselare

1926 - Als eerste congregatie in het bisdom Brugge stuurt "Ten Bunderen" een eerste groep van 5 zusters-missionarissen naar Basankusu, in het Congolese Evenaarsgebied. Dat gebeurt op verzoek van de de Britse Missie-Congregatie Mill Hill, die al een paar decennia in de streek werkzaam is.

Zoals in de 2de helft van de 19de eeuw richt de Congregatie hier en daar nieuwe bijhuizen op. In Geluwe smelt een communauteit van 19 zusters samen met Moorslede (6 augustus 1927). Het klooster daar beschikt over een centrumschool en 2 bloeiende wijkscholen "Ter Hand" en "Artois". Het daaropvolgende jaar fusioneren de 12 Zusters Paulinen in de Boeschepestraat in Poperinge - die een wijdvermaarde kantwerkschool leiden - met "Ten Bunderen" (30 augustus 1928).

kard. Van Roey (r.), bisschop Waffelaert (midden) en directeur Verhelst (l.)
kard. Jozef Van Roey (r.), bisschop Henricus Waffelaert (midden) van Brugge en
dir. J. Verhelst (l.), in gebed verzonken in de kapel, n.a.v. de Lievensfeesten (1929)

1929 - Van 11 tot 18 augustus zijn er in Moorslede Lievensfeesten, met een luisterrijke stoet en een missie-tentoonstelling in de lokalen van de dagscholen. Het klooster krijgt bij die gelegenheid hoog bezoek van kardinaal J. Van Roey en bisschop H. Waffelaert van Brugge.

een van de vele openluchttonelen en -spreekkoren, waarmee de leerlingen van ten Bunderen faam genoten, niet enkel in Vlaanderen, maar ook in het buitenland
een van de vele openluchttonelen en -spreekkoren, waarmee de leerlingen van ten Bunderen
in de wijde omgeving in Vlaanderen faam genoten, tot zelfs in het het buitenland

1930 - Op zondag 21 december organiseert het klooster in Moorslede een "Augustinusdag", om het feit te herdenken dat de H. Augustinus een anderhalf millennium (1500 jaar) geleden overleed. De congregatie leefde ruim 3 eeuwen lang, van 1473 tot 1785, volgens de kloosteregel van deze kerkvader. Tijdens een feestelijke academische zitting wordt in een voordracht herinnerd aan de "koerswijziging" in 1846, toen de Zusters een diocesane Congregatie werden: "Jammer dat zo de alouden stempel van St.-Augustinus van de communauteit was weggenomen... en dus ook de naam Augustinessen te loor is gegaan" en verder wordt de wens uitgesproken dat "het uur wordt bespoedigd, waarop de Zusters van O.L.-Vrouw-ten-Bunderen, volgens hun verlangen, weerom Augustinus' Zusters worden geheten" ("Sterre uit ten Bunderen", sept-dec 1930, nr 10, bijlage, blz 9 en 11).

de VKSJ-vlag van Ten Bunderen
de VKSJ-vlag, met op de 4 uithoeken het wapenschild
van paus Pius XI, Mgr Lamiroy, de VKSJ en Ten Bunderen

In datzelfde jaar, op 29 september, start het pensionaat, als eerste middelbare school in het bisdom Brugge met een afdeling van de VKSJ, die jarenlang héél actief zal zijn en een brede waaier van religieuze, culturele en sociale activiteiten zal ontwikkelen.

1932 - Op 28 juni is er de plechtige viering van het zilveren (25 jarig) ambtsjubileum van directeur Jules Verhelst. De jubilaris draagt een dankmis op, met in het koor de assistentie van Mgr Lamiroy van Brugge, kanunnik Lescouhier en deken De Saegher van Roeselare. Als souvenir schenkt Verhelst het klooster de rijkversierde kelk, die hem bij deze gelegenheid door zijn familie is aangeboden. Ook het nieuwe orgel in de kloosterkapel, dat op het feest voor het eerst wordt bespeeld, is een gift van hem.

het volledig aangeklede interieur van de kloosterkapel
het volledig aangeklede interieur van de kloosterkapel

1933-1937 - Vijf jaar lang wordt er vrijwel doorlopend gewerkt aan de verrijking van het interieur van de kloosterkapel. De eigenlijke bouwheer, directeur Verhelst, laat zich hierbij inspireren door zijn vriend en historicus-kunstkenner Michiel English, archivaris van het bisdom. De muren worden rondom bekleed met vaalroze en ivoorkleurige verglaasde zandsteentegels. Pronkstukken zijn: het marmeren tabernakel met zilveren deurtjes, aangebracht in een muur links van het koor (1934); het wit-marmeren altaar met verguld bronzen antependium dat de boom van Jesse voorstelt; de brandglazen in het koor met de heligen van de congregatie: OLV in het midden omringd door St.-Jozef, de H.-Augustinus en de H.-Agatha, (1935); de sobere kruisweg tegen de achtermuur onder het doksaal (1934); de 2 maal 6 dubbelramen aan beide kanten van het schip, die 24 symbolen van Maria voorstellen, met bovenaan de 12 dubbelramen een radvenster, waarin het wapenschild en de naam staat van de gemeenten, waar het klooster ooit een filiaal had (in chronologische volgorde, vanaf Slyps in 1856 tot Geluwe in 1927).

noordelijk kloosterpand
noordelijk kloosterpand in Moorslede

1935 - Henriette van Hoobrouck de Mooreghem, weduwe van de historicus Jean van Ruymbeke, Heer van Oostveld-Oedelem, schenkt een middeleeuws handschrift met de Nederlandse vertaling van de kloosterregel van de H. Augustinus en de bijhorende statuten, opgelegd door de Doornikse bisschop Fillastre in 1473 aan de zusters van het "Gasthuis ten Bunderen". Het is niet bekend hoe dit perkamenten dokument in het bezit kwam van deze adellijke familie. Op een andere pagina van deze site kan je dit handschrift doorbladeren!

het beeld van OLVrouw Ten Bunderen boven de kloosteringang
O.L.V.-ten-Bunderen beeld boven de kloosteringang,
met daaronder de zespuntige gouden ster ("Sterre
der Zee
") blauw veld als embleem én de kenspreuk
"Iter para tutum" ("Maak onze reisweg veilig")

1940-45 - Door de inval van de Duitsers bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog (10 mei 1940) worden, op bevel van de overheid, alle scholen gesloten en de gebouwen ten dienste van het leger gesteld. Op 12 mei vestigt het Belgish leger een veldhospitaal, dat al na 7 dagen verhuist naar Frankrijk. Intussen worden klooster- en schoolgebouwen dag en nacht overspoeld door honderden vluchtelingen, onderweg naar Frankrijk. De zusters brengen de nachten door in de kelder. Op 22 mei vestigen zo'n 200 Britse soldaten en hun legerstaf zich in de lokalen van het pensionaat en vertrekken al na 2 dagen. Op 27 mei arriveren de eerste Duitse soldaten. Na hevige gevechten met het Belgische troepen, worden vele Duitse gekwetsten het klooster binnengebracht. De volgende dag, op 28 mei, kapituleert het Belgisch leger en het klooster wordt ingericht als hospitaal. De zusters helpen bij de verzorging van de gekwetste Belgische, Britse en Duitse militairen. Op 8 juni vertrekt het lazaret naar het front in Frankrijk. Twee dagen later gaan de lagere scholen weer open en op 17 juni ook het meisjespensionaat.

groepsfoto van de zusters in 1949
groepsfoto van de zusters in 1949

Eenzelfde scenario - sluiting van de scholen, opvang van gekwetste soldaten - herhaalt zich op het einde van WO II, in de periode tussen de landing van de Gealliëerden in Normandië en de bevrijding van Moorslede (6 juni - 7 september 1944). Vanaf eind augustus komt de aftocht van de Duitse bezettingstroepen op gang. Veel gekwetsten worden het klooster binnengebracht, en de hulp van de zusters wordt ingeroepen. Op 7 september viert Moorslede de aankomst van Poolse en later Engelse bevrijdingstroepen. De zusters blijven hun verzorgingswerk voortzetten voor de Duitse gekwetsen, intussen krijgsgevangen gemaakt, tot deze op 14 september uit het klooster worden weggevoerd.

Mgr Lamiroy metselt met een zilveren truweel de relieken in het geconsacreerde altaar van de kloosterkapel
Mgr Lamiroy metselt met een zilveren truweel de relieken in het geconsacreerde altaar (1948)

1948 - Het altaar in de kloosterkapel wordt op 20 october plechtig geconsacreerd door de Brugse bisschop Lamiroy. Hij metselt met een ziveren truweel de relieken in van de H. Agatha en van de Vlaamse H. Godelieve van Gistel.

een van volksdansen, uitgevoerd in de feestzaal (1949)
een van volksdansen, uitgevoerd in de feestzaal t.g.v. het 25-jarig jubelfeest (1949)

1949 - Op 18 mei is er het jubelfeest om het feit te herdenken dat een kwarteeuw geleden het klooster werd heropgericht en ingewijd en het pensionaat opnieuw zijn deuren opende, na de verwoestingen van de Grote Oorlog 1914-18.

1951 - Het secundair onderwijs in Moorslede wordt voortaan opengesteld voor zowel internen, half-internen als externen. Rond die tijd ondergaan de 2 afdelingen een naamsverandering: het algemeen lager middelbaar wordt omgedoopt tot "Moderne Humaniora" (lagere cyclus), die 3 leerjaren omvat. De landbouwhuishoudschool wordt een landelijke huishoudschool (3 jaar), waarbij de agrarische vakken wegvallen uit het lessenprogramma. Later, in 1968 zal deze de naam "Sociaal-technische School" meekrijgen. Naar het einde van de jaren 50 komt er een nieuwe richting "Snit en Naad" bij.

Bunderhove, ingericht als Lievens-Museum van 1995 tot 2017.
Bunderhove, ingericht als Lievens-Museum van 1995 tot 2017

1961 - de vroegere boerderij van de huishoudlandbouwschool wordt omgevormd tot "Bunderhove", een tehuis voor de Katholieke Aktie-groeperingen (na- en buitenschools), zoals de KSJ/VKSJ, de Kajotters, de Boeren- en Boerinnenbond, enz. Elke tak beschikt over een eigen lokaal. In 1995 brengt Ludo Hameeuw er zijn Lievens-museum in onder. Sinds 2017 is het museum gevestigd in de linkervleugel van de St.-Martinuskerk van Moorslede.

Foto-montage van de Engelse kloostertuin, aangelegd in 1958-59 door architect Albert Leys.

1969 - Op zaterdag 11 januari wordt in Moorslede met veel pracht en praal het 700-jarige bestaan gevierd van de Congregatie van O.L.-Vrouw-ten-Bunderen. Bisschop De Smedt van Brugge draagt samen met 10 priesters een plechtige geconcelebreerde Mis op. Na een receptie volgt in de feestzaal de opvoering van "Evocaties uit de geschiedenis van Ten Bunderen", waarin de gedenkwaardige episodes van de voorbije 7 eeuwen ten tonele worden gebracht. De teksten zijn van Zr. Marie-Paul Barbaix. Het geheel van spreekkoren, muziek, zang, choreografie, decors, licht- en schaduweffecten en decors staat onder regie van de Moorsledenaar Frans Denturck (laureaat van de stedelijke Academie, afd. Toneel in Ieper), m.m.v. de Moorsleedse toneelgroep "Kunst na Arbeid", van enkele zusters en van een aantal leerlingen en leraressen van het kleuter, lager en secundair onderwijs, in totaal ruim 120 personages!!

ITER PARA TUTUM!

Staat op en komt nu weer
gij die Ten Bunderens geest
als erfenis mededeelt;
reikt nu elkaar de hand
als schakel van één band
gesmeed door d'eeuwen heen.
De zusters, één van hert,
zo menigmaal verjaagd,
gebroken door het leed,
bleven met God vereend.
De tijd wordt hen geleend,
God heeft de eeuwigheid!
Thans zevenhonderd jaar
Ten Bundren bleef gespaard,
dankt God voor wel en wee!
Ten Bundrens zusterschaar,
hoort gij de roep der Kerk
zoals in 't ver verleên?...
De wereld dag aan dag
wacht steeds op uwe hulp.
Gaat blind de toekomst in,
Maria, Moeder Gods,
geleidt u bij de hand
voor tijd en eeuwigheid!
Wekroep uit "Evocaties uit de Geschiedenis van ten Bunderen" (1969)

Deze evocaties van de hoogtepunten in de geschiedenis van "Ten Bunderen" worden nog driemaal (op 12, 18 en 19 januari) opgevoerd voor de familieleden van de zusters en de leerlingen en voor alle sympatisanten, telkens voor een bomvolle zaal. Naar aanleiding van het memorabele jubileum-feest schrijft Zr. Columba Cloet (zélf één van de personages) het volgend aandoenlijk gedicht:

DOOR TIJD EN STORM

Ten Bundren, als een oude boom,
staat nauwelijks verweerd noch moe,
maar strijdend om zijn eerste droom,
helt steeds nog Godewaarts toe.
Jaren en eeuwen gleden heen
en stormen loeiden door de top.
Maar nieuwe lente bracht meteen
altijd weer bloesem op.
Hoog opgeschoten, wijd vertakt,
schouwt hij nu in een ver verleên...
Gesnoeid weleer en vaak geknakt,
schoot hij steeds weer, sereen.
Wordt eens én kruin én stam gesloopt
en wortel uitgerukt voor goed?...
We weten enkel dat de storm
nog niet is uitgewoed.

Op 1 augustus is er een feestelijke bijeenkomst van alle leden van O.L.V.-ten-Bunderen. Van de 138 aanwezige zusters wordt een foto genomen met directeur De Clerck.

groepsfoto 1969 - 138 zusters, 3 ziek, 14 in Congo (in totaal 155)
groepsfoto 1969 met 138 zusters. 4 zieken en 14 missionarissen ontbreken.

Ter herinnering aan deze luisterrijke viering wordt in de het koor van de kloosterkapel, helemaal links, een bijkomend 5de gebrandschilderd raam geplaatst, met 6 vierkante vakken, waarvan 4 de apostolaatswerken van de zusters voorstellen (opvang pelgrims, onderwijs, missie, zorg van bejaarden), één het wapenschild van mgr De Smedt en één een lier met de tekst: "1269-1969: Jubilate".

Maar het jubelfeest van 1969 luidt tegelijk een periode in van geleidelijke teruggang, die overigens alle religieuze orden (behalve de streng contemplatieve!) en congregaties treft in de post-conciliaire periode.

  • Het aantal roepingen gaat in dalende lijn: tussen 1891-1900 waren er 69 nieuwkomers, in de periode 1961-'70 is dit aantal herleid tot 7 (waarvan slechts 4 het volhouden), tussen 1971-'80 slechts 1 professie, en sindsdien nog één, in 1993.
  • Door het stilvallen van de aanwas van nieuwe (jonge) leden neemt de vergrijzing hand over hand toe: de gemiddelde leeftijd van overlijden was aan het einde van de 19de eeuw 52 jaar, een eeuw later is dat gemiddelde opgelopen tot 88 jaar. De gemiddelde leeftijd van de zusters nu ligt boven de 83 jaar!

    evolutie van het aantal zusters sinds halfweg de 19de eeuw

  • Het totaal aantal leden van de Congregatie daalt gestaag in de tweede helft van de 20ste eeuw, vooral vanaf de jaren 1980. De staafdiagram hierboven met de historische evolutie van de leden-aantallen toont duidelijk dat er continue groei inzit - met een piek van 170 bij het begin van Wereldoorlog I tot zelfs 228 bij de aanvang van WO II. Daarna gaat het langzaam in dalende lijn, tot een dertigtal in het begin van deze eeuw.

    bibliotheek-middelbaar, met Zr Lutgart, mijmerend over een rijk onderwijsverleden (2004)
    bibliotheek-middelbaar, met ex-directrice Zr Lutgart, mijmerend over een rijk onderwijsverleden

  • het onderwijs en het beheer van scholen komen in handen van leken. De richting Moderne Humaniora in Moorslede wordt eerst herleid van 4 naar 2 jaar (lagere cyclus) en in 1991 zelfs helemaal gesloten. Vier jaar later verlaat de laatste zuster de "Vrije basisschool" bij het klooster.
  • alle filialen worden één voor één afgestaan, op 1 na (Knokke-Heist). In Zonnebeke is sedert 2004 het moederklooster gevestigd.
  • in Congo - waar sinds 1926 in totaal 42 Belgische zusters werkzaam waren - nemen inlandse religieuzen de missieposten over. Op 6 januari 1996 keren de laatste missiezusters definitief terug naar België.

het orthopedagogisch Centrum St.-Idesbald in Roeselare
het orthopedagogisch centrum St.-Idesbald in Roeselare

2004 - Na onderhandelingen wordt het kloosterdomein in Moorslede (met uitzondering van het huis en de bijhorende tuin van de directeur, waarin enkele zusters hun intrek namen en er nog steeds verblijven) overgedragen aan het Orthopedagogisch Centrum Sint-Idesbald van de Broeders van Liefde in Roeselare. Inmiddels is het kloosterpand aan de Stationsstraat 49 omgebouwd tot "Campus Ten Bunderen" (tel. 051-57 52 90), met een dubbele dienstverlening.

  • Aangepast onderwijs aan kinderen (van 6 tot 13 jaar) met ernstige leerstoornissen, het zogeheten "Octaaf-project". Voor kinderen met bijkomende gedragsproblemen is er ambulante, residentiële en therapeutische begeleiding in aparte leefgroepen mogelijk.

    een moment van creatieve muzikale vorming
    een moment van creatieve (muzikale) vorming in de klas. Foto: OC Sint-Idesbald

  • dienstverlening voor kinderen en jongeren met autisme-spectrumstoornissen. Het "Remi-project" biedt aangepast lager onderwijs voor kinderen van 6 tot 13 jaar. Voor jongeren vanaf 12 jaar is er op de campus een opleiding tuinbouw, "het Klaverblad". Jongeren uit deze leeftijdscategorie kunnen vanuit de leefgroep onderwijs volgen in een ander autisme-project in de omgeving.

de laatste bijeenkomst in de kloosterkapel in Moorslede. Een emotioneel moment
de laatste bijeenkomst in de kloosterkapel in Moorslede. Een emotioneel moment...
(uit het fotoarchief van Ludo Hameeuw)

De zusters verhuizen in datzelfde jaar 2004 naar een nieuw gebouwd klooster annex rust- en verzorgingstehuis (RVT) in Zonnebeke. Vóór hun vertrek spreekt de algemene overste, Zr Rolande Dhondt, tijdens een plechtigheid in de kerk van Moorslede, een ontroerende afscheidswoord uit, waaruit hier enkele passages volgen:

"We kijken terug op wat er gedaan geweest is door onze zusters, hier en elders, en we mogen God ervoor danken. We danken ook van harte deze parochie, al die lieve mensen van wie we liefde, begrip en hulp ontvangen hebben, mensen waarvan we het voorrecht hadden ze te mogen helpen, te luisteren naar hun verhaal. Dit was genade voor ons. Ja, we verdoezelen het niet, met pijn gaan we weg. Dat klooster, het gebouw, vooral de mensen zijn ons zeer dierbaar. We zijn door eeuwen heen vergroeid met Moorslede. Maar we steken ook niet weg dat het een noodzaak geworden is, willen we onze oudere zusters, een verzorging geven die optimaal is, een rustige oude dag en wat aangepast comfort aan de ouderdom.

Vertrouwen is een deugd, onlosmakelijk verbonden met hoop, een sterkte ook. We weten, dat we omringd zijn door medezusters, medezusters die met ons begaan zijn. Maar boven alles zijn we rotsvast overtuigd dat die God, aan wie we zoveel jaren geleden alles gegeven hebben, zonder voorbehoud, nu met ons meetrekt. Met iedere zuster die zal vertrekken 'met pak en zak' zoals men zegt, gaat er een onzichtbare, liefhebbende, sterkende reisgezel mee. Het is niet het einde van ons leven, maar een nieuw begin, en samen kunnen en zullen we er iets mooiers van maken. Gods genade zal ons voldoende zijn.

Daarbij de zusters gaan niet helemaal weg van Moorslede… één gebouw sluit, een gebouw dat veel te groot geworden is en niet aangepast aan oudere zusters…een andere kloostergemeenschap opent in Moorslede…ernaast, maar op kleinere schaal. Vier zusters (nvdr. intussen nog 3) blijven hier... Dus als religieuzen willen we er blijven wonen en Gods liefde doorgeven, getuigen dat een leven met Hem en voor hem en voor de medemens de moeite waard is. De tijd van grote gebouwen is voorbij, maar voor mij is het kloosterleven nog niet voorbij. Dit religieus aspect: leven voor God en de mens, een leven van gebed en gegevenheid zal altijd blijven. Het is aan jullie en aan jullie kinderen om dit in te vullen. God roept nog altijd. En als ik onze geschiedenis van meer dan 7 eeuwen bekijk, waar er op een ogenblik slechts één enkele zuster overbleef, is er nog geen reden tot wanhoop.

Ik zeg zeker niet dat de tijd van de kloosters voorbij is, want daarvoor ben ik te gelukkig. Wel zeg ik: de tijd van grote gebouwen is voorbij en de opleiding van jongeren en de uitbouw van dit godgewijd leven zal niet meer hetzelfde zijn zoals dit vroeger was. Maar wat altijd zal blijven is een leven van gebed en gegevenheid aan de medemens. Een zuster moet Christus laten aanvoelen in deze wereld".

Reeks foto's aan de buitenzijde van het klooster en de scholen in Moorslede (2004)

de gezagsdragers van het klooster sinds Wereldoorlog I (1914-1918)
de algemene overste de eigen directeur
  Veronica Forman (1911 - 1937)
  Marie-Agnes Maes (1937 - 1954)
  Carolina Pype (1954 - 1971)
  Magdalena Wittevrongel (1971 - 1986)
  Maria Loeys (1986 - 2001)
  Rolande Dhondt (2001 - )
  Jules Verhelst (1907 - 1944)
  Jozef De Visschere (1945 - 1951)
  Jozef Rooryck (1951 - 1962)
  Gerard De Clerck (1963 - 1972)
  Godfried Remmerie (1972 - 1994)
  Arnold Loose (1994 - )

Reeks foto's van het kloosterinterieur (2004)

© Copyright 2007- . Alle rechten voorbehouden. Contact: Zuster.rolande@outlook.com