Alexander Farnese (schilderij van Otto Vaenius, (1585)

De gevechten tussen het Spaanse leger en de troepen van de Nederlandse protestanten (bijgestaan door Schotse, Duitse en Franse huursoldaten) laaien in alle hevigheid op. De getalenteerde Spaanse veldheer Alexander Farnese, de latere hertog van Parma, komt met verse troepen om landvoogd Don Juan te ondersteunen.

In grote delen van de Nederlanden kan het calvinisme zich verrassend snel herstellen en de protestantse bannelingen keren massaal terug. De inwoners van Antwerpen nemen hun stad zelf in handen. De Spanjaarden worden verdreven uit Gent en er wordt in de stad een onafhankelijke Vlaamse republiek uitgeroepen onder het gezag van een fervent calvinist. Gent speelt voortaan een leidende rol in het verzet tegen het Spaanse bewind en tegen de koningsgezinde katholieken. Calvinistische milities worden uitgestuurd naar talrijke Vlaamse steden om er overal een geuzenbestuur in te stellen, o.m. in Ieper, Kortrijk, Menen, Roeselare en Tielt. Algauw valt de hele Westhoek in handen van de Gentenaren.

Calvinistische beeldenstormers vernielen kerkinterieur

Vanuit Gent heerst over grote delen van Vlaanderen een calvinistisch schrikbewind. Dit gaat gepaard met een tweede Beeldenstorm, die nog algemener is dan die van 1566: de geuzen vernielen en plunderen ruim 400 kerken en kloosters. De katholieke godsdienst wordt verboden. Kerkelijke bezittingen worden aangeslagen en de opbrengst ervan gaat naar de protestantse eredienst en onderwijs. Vele katholieken worden aangehouden en gemarteld, tientallen priesters en religieuzen worden vermoord, de bisschoppen van Brugge en Ieper zijn gearresteerd.

De meest zuidelijke, Franstalige gewesten (Henegouwen, Namen, Luxemburg en Artois) in de Zuidelijke Nederlanden met steden als Rijsel, St.-Omaars, Douai, Doornik en Orchies, volgen de calvinistische Gentenaars niet in hun onafhankelijkheidsstrijd. Pro-Spaanse katholieke edellieden aldaar vormen een verbond van zogeheten "Malcontenten" (vaak "de Walen" of "de Paternosterdragers" genoemd) en nemen de wapens op tegen de calvinisten. Ze maken zich in enkele maanden tijd meester van een aantal kleinere steden zoals Izegem, Roeselare, Belle (Bailleuil), Poperinge en Waasten. De grotere versterkte steden, o.m. Ieper en Kortrijk, ontsnappen aan hun greep en blijven, voorlopig althans, calvinistisch.

het fatale jaar 1578

de inname van Menen door de Malcontenten in 1578, de directe aanleiding van de
tweede vlucht van de zusters uit hun Gasthuis, ditmaal definitief...

Op 1 oktober 1578 veroveren de Malcontenten de stad Menen. Ze verjagen de daar gestationneerde calvinistische Schotse hulptroepen. Dat leidt meteen tot een nieuwe uitbarsting van geweld. De verdreven Schotse huurlingen koelen hun woede door plunderingen, vernielingen en brandstichtingen in kerken en kloosters in alle omliggende dorpen. Wat nog overblijft van het gasthuis Ten Bunderen in Moorslede gaat in de vlammen op. Om te ontsnappen aan de baldadigheden verlaten de 7 zusters opnieuw - en dit keer voorgoed! - hun geliefde gasthuis en nemen de wijk naar Frankrijk. Ze komen terecht in de steden Rijsel en St.-Omaars, waar ze 9 jaar in ballingschap zullen leven.

De historische achtergrond: de godsdienstoorlog de slag van Heiligerlee in 1558, het begin van de 80-jarige Oorlog 1568 - Wegens het bloedige bewind van de hertog van Alva en het ongenadig optreden van "de Raad van Beroerten" vluchten vele hervormden naar Engeland en Duitsland, van waaruit ze hun achtergebleven geloofsbroeders in de Nederlanden ondersteunen bij hun opstand tegen de Spaanse overheersing. Prins Willem van Oranje (1533-1584) leidt het verzet vanuit zijn verbanningsoord in het Duitse Dillenburg. Zijn geuzentroepen, aangevoerd door zijn broer Lodewijk van Nassau, verslaan Alva's leger tijdens de slag bij Heiligerlee op 23 mei. Dit is het begin van de zogeheten Tachtigjarige Oorlog (1568 - 1648): een rampzalige periode voor de Lage Landen, waarin vreemde troepen voortdurend met mekaar slag leveren, veel schade aanrichten en de bevolking teisteren. inname van Den Briel door de watergeuzen (1572) 1572 - Het verzet tegen het repressieve Spaanse bewind wordt op gang getrokken door de bosgeuzen (ter land) en vooral de watergeuzen (ter zee). Deze laatsten opereren met hun kapersschepen vanuit Engelse en Duitse havens, maken de Noordzee onveilig en nemen het havenstadje den Briel (Brielle) in. De meeste steden in de gewesten Holland, Zeeland en Utrecht sluiten zich bij de opstandelingen aan, erkennen Willem van Oranje als stadhouder (= gouverneur), voeren het protestantisme in en verbieden de katholieke godsdienst. Ook Gelderland en Friesland komen in het kamp van Oranje terecht. Later dat jaar volgt nog de inname van steden zoals Valenciennes, Bergen, Mechelen, Dendermonde en Leuven. Op grote schaal worden katholieke burgers en geestelijken vermoord en kloosters geplunderd. de Spaanse landvoogd Luis de Requesens (1573 - 1576) 1573 - De hertog van Alva, die er niet in geslaagd is deze opstand neer te slaan en een aantal militaire nederlagen heeft moet incasseren, verlaat ontmoedigd de Nederlanden. Hij wordt als landvoogd opgevolgd door de gematigder Luis de Requesens, die in 1574 de beruchte "Raad van Beroerten" afschaft om de bevolking gunstig te stemmen, en die alle opstandelingen, die hun actie stopzetten, een "Algemeen Pardon" aanbiedt. landvoogd Don Juan van Oostenrijk 1576 - Landvoogd de Requesens sterft totaal onverwacht in Brussel. Door het ontbreken van een opvolger en door een vertraagde uitbetaling van de (verminderde!) soldij slaan de Spaanse bezettingstroepen overal aan het muiten. Diverse steden, zoals Menen en Aalst, worden door plunderende troepen leeggeroofd. Filips II stuurt zijn halfbroer Don Juan van Oostenrijk als landvoogd naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen. de Spaanse furie in Antwerpen Gent roept de hulp in van prins Willem van Oranje, "de vader des vaderlands", die zo zijn kans schoon ziet om zijn invloed en macht uit te breiden onder de verontruste bevolking in de Zuidelijke Nederlanden. De prins doet zijn triomfantelijke intocht in Brussel en brengt een bezoek aan Antwerpen. Spaanse troepen trekken kort daarop moordend en plunderend de Scheldestad binnen. 7000 soldaten en burgers vinden de dood en talloze gebouwen gaan in vlammen op tijdens deze "Spaanse Furie". de tekst van de Pacificatie van Gent In Gent komen de Staten-Generaal bijeen en ondertekenen "de Pacificatie van Gent". Alle 17 Nederlandse Gewesten samen, zowel de koningsgetrouwe katholieke (met uitzondering van de Waalse) in de Zuidelijke Nederlanden als de opstandige protestantse in de Noordelijke Nederlanden, vormen één front tegen de Spaanse bezetting en formuleren volgende eisen: de vrijheid van godsdienst voor iedereen, zowel voor de katholieken (overwegend in het Zuiden) als voor de protestanten (vooral in het Noorden). de terugtrekking van de onrust zaaiende Spaanse troepen. het bestuur van de Nederlanden in handen geven van plaatselijke edelen, in plaats van Spanjaarden. Willem van Oranje moet fungeren als regeringsleider naast de landvoogd. een stopzetting van de kettervervolging en een amnestieregeling voor de opstandelingen. een herstel van de oude privileges van de wereldlijke en kerkelijke instanties (wat een erkenning inhoudt van het gezag van de Spaanse koning). "vader des vaderlands" Willem van Oranje, (Anthonis Mor, 1554) De Pacificatie van Gent lijkt het grote ideaal te verwezenlijken van Willem van Oranje, nl de eenheid van de 17 Gewesten, los van Spanje, waar katholieken en protestanten vreedzaam naast elkaar leven. Landvoogd Don Juan stemt ermee in dat in de noordelijke gewesten Holland en Zeeland alleen het calvinisme wordt toegestaan en in de andere gewesten enkel de katholieke godsdienst. Maar de Spaanse koning Filips II kan en wil de vrijheid van godsdienst voor de calvinisten niet aanvaarden. de onwrikbare Spaanse koning Filips II De band tussen de noordelijke en zuidelijke Nederlanden is in de praktijk zeer broos en vertoont algauw de eerste barsten. De katholieken dulden in de gebieden, waar zij de overhand hebben, geen vrijheid voor de hervormden. De calvinisten, die heer en meester zijn in Holland en Zeeland, willen geen vrijheid voor de katholieken. De Pacificatie van Gent is tot mislukken gedoemd.