het voormalig kloostergebouw nu. Rechts de ingang van de basisschool "St.-Jozefsinstituut"
(Foto: Jean-Marie Barra)

wat voorafging...

Zoals bij de meeste andere bijhuizen gaat het ontstaan van het Ten Bunderen-filiaal in Middelkerke terug op de periode van de schoolstrijd, n.a.v. de zogeheten "Ongelukwet" (1878) van de Liberale Minister van Onderwijs P.-E. Van Humbeeck. Die wet verbood o.m. godsdienstonderwijs in de niet-katholieke scholen.

Middelkerke aan het einde van de 19de eeuw. Bemerk links het klooster

1879 - Een comité, bestaande uit pastoor Paul Velghe, geldschieter Alfons Dansaert uit Brussel plus boer Inghelram uit Middelkerke en boer Stubbe uit Wilskerke (die allebei een stuk grond ter beschikking stellen), beslist om een katholieke lagere school te bouwen aan de Kerkstraat, op de plaats van de vroegere kloosterkapel (nu ontmoetingszaal in het centrum Ten Bunderen). In 1880 is de school klaar en de leiding ervan wordt toevertrouwd aan de koster, een oud-leraar van het O.L.-Vrouw College in Oostende.

1884 Na 4 jaar Schoolstrijd behalen de katholieken de overwinning bij de parlementsverkiezingen. Clerus en gemeenteraadsleden reiken elkaar een verzoenende hand en maken afspraken. De bewaarschool (tot 6 jaar) is gemengd, maar de lagere school (voor kinderen ouder dan 6 jaar) is enkel toegankelijk voor de meisjes van Middelkerke. Alle jongens gaan voortaan vanaf het 1ste studiejaar naar de gemeenteschool.

de stichting van het filiaal

1890 - Op 30 juni vraagt pastoor Velghe aan de Congregatie van Ten Bunderen in Moorslede om de leiding van de lagere meisjesschool over te nemen. Twee zusters trekken naar Middelkerke om er een nieuw filiaal op te richten. De gepachte grond in de Kerkstraat met het 10 jaar oude schoolgebouwtje wordt aangekocht. De 2 zusters zijn voorlopig gehuisvest in een aanpalend huis. Op 6 oktober start de basisschool in het oude schoolgebouw. Zowat 80 leerlingen dienen zich aan. Diezelfde maand nog neemt de gemeente deze vrije meisjesschool officieel aan: ze geeft een vergoeding aan de directeur en dekt een deel van de schoolbehoeften! Op 17 november starten de werken voor een nieuw kloostergebouw én een nieuwe schoolgebouw met 4 klaslokalen.

het klooster aan het einde van de 19de eeuw, met rechts de schoolingang

1891 - In minder dan één jaar tijd, in oktober, is alles klaar en kunnen de onderwijzende zusters hun intrek nemen in hun nieuwe woonst. De school biedt onderdak aan de bestaande 4 klassen van de lagere school. Een 1ste kleuterklas gaat van start en in 1893 een 2de kleuterklas.

binnenzicht van de eerste kapel bij de inwijding (1892)

1892 - Op 31 augustus wordt de St.-Jozefskapel plechtig ingewijd. De school bloeit. Aan het einde van de 19de eeuw zijn er al ruim 100 leerlingen, in 1903 zelfs 187! Om die forse aangroei van de schoolbevolking op te vangen worden - zowel in 1900 als in 1912 - telkens 2 nieuwe klaslokalen bijgebouwd. De school omvat voortaan 2 kleuterklassen (met 2 zusters) en 5 lagere klassen (met 5 zusters).

Zuster Rosa met het 1ste en 2de leerjaar (1904)

moeder Michel omringd door de leerlingen van de "Cours français" (1906)

zicht op het klooster in 1910
(Op de postkaart staat een verkeerde Franstalige straatnaam "Avenue Paul de Smet de Nayer")

wereldoorlog I

1914 - Bij het begin van de Eerste Wereldoorlog (1914-18) ligt Middelkerke midden in het frontgebied tussen de Duitse invallers en de geällieerde troepen. De school wordt overspoeld door vluchtelingen. Halfweg oktober slaan de 8 zusters van Middelkerke en de 3 zusters van Raversijde op de vlucht richting Noord-Frankrijk. Via Nieuwpoort en Veurne arriveren ze in Rosendael (naast Duinkerke), waar ze 2 dagen kunnen logeren bij de "Soeurs des Pauvres". Vandaar gaat het per trein naar Rouen, waar ze zich 3 weken vestigen in het slotklooster van de "Zusters van de Visitatie" (Visitandinen).

villa's in Sainte-Adresse, met op de achtergrond de residentie
van de Belgische regering in het grote witte gebouw

vleugel van het kasteel waarin de zusters gewonden verzorgden tijdens WO I,
geschilderd in 1918 door een gekwetste Belgische militair. (bron: gemeente Ste-Adresse)

Op 12 november 1914 gaan de 8 gevluchte zusters in op het verzoek van minister Frans Schollaert om gehandicapte en gekwetste soldaten te gaan verzorgen in de mondaine Normandische badplaats Sainte-Adresse (waar ook de Belgische regering in ballingschap verblijft!), vlak naast Le Havre.

5 zusters doen verstelwerk in St.-Adresse

Ze verblijven aanvankelijk in een villa en werken overdag in het "Dépôt des Invalides de guerre Belges". Wanneer het aantal gekwetsten is gestegen tot zo'n 100 wordt het militair ziekenhuis enkele maanden later ondergebracht in een villa "Monte Bello" en uiteindelijk in een groot onbewoond kasteel. Er zijn inmiddels 700 gekwetsten en daarom wordt in de tuin rond het kasteel een groot aantal barakken gebouwd. De zusters blijven daar tot 18 maart 1919.

zicht op het centrum van Limoges (begin 20ste eeuw)

het klooster St.-Joseph de la Providence in Limoges, waar de 2 zusters logeren

1916 - Op vraag van hoofdaalmoezenier Kempeneer van de Belgische vluchtelingen reizen 2 van de 8 zusters op 11 juli naar de stad Limoges om er les te geven in een schoolkolonie voor kinderen van Belgische bannelingen, naast het bisschoppelijk paleis. Ze logeren in een nonnenklooster aan de "Place de la Cité", tot hun terugkeer naar België op 11 september 1919.

het pension "La Providence" vlak na WO I. Op het uithangbord staat
"Pension pour enfants dirigée par les Soeurs de St.-Vincent de Paul"

1918 - Op 29 oktober, een paar weken al vóór de Wapenstilstand, komen 2 zusters uit Oedelem over naar Middelkerke en geven er tot september 1920 les aan kinderen en jongeren, in 2 geïmproviseerde klaslokalen in de puinen van het pension "La Providence" in Middelkerke. Sinds 1915 gaven al twee Duitse onderwijzers les in deze noodschool aan alle kinderen, die niet niet op de vlucht waren geslagen voor het oorlogsgeweld. De 2 Oedelemse zusters krijgen begin 1919 versterking van een 3de zuster voor de hoogste klas (die 85 leerlingen telt!).

het verwoeste interieur van de kloosterkapel (1919)

1919 - Tijdens de oorlog zijn de klooster- en schoolgebouwen door beschietingen en bombardementen in één puinhoop herschapen. De uit Frankrijk teruggekeerde onderwijszusters moeten vanaf maart les geven aan meisjes en jongens (tot 18 jaar) in barakken, opgesteld op de speelplaats, tot na de heropbouw, in 1922. In totaal gaat het om 2 bewaarklassen en 5 lagere klassen.

heropbloei

het klooster na de wederopbouw in 1922

1922 - De schoolinfrastructuur wordt heropgebouwd en ook het klooster en de kapel worden hersteld en bewoonbaar gemaakt. Voorts wordt de periode tussen de twee Wereldoorlogen gekenmerkt door een opvallende groei en bloei van de school. In 1922 wordt een 7de, en in 1925 een 8ste studiejaar toegevoegd.

zicht op de achterzijde van de school in 1932

1932-33 - Er worden herstellingen uitgevoerd aan het schoolgebouw, én ook uitbreidingswerken met o.m. 4 nieuwe klaslokalen en een ruimere speelplaats. De schoolbevolking blijft maar stijgen met een piek van 335 leerlingen! Maar in 1936 daalt dit aantal drastisch tot 285 leerlingen, waardoor een aantal zusters hun onderwijsopdracht verliezen.

wereldoorlog II

bovengrondse deel van de schuilkelder (1943-44) op de speelplaats, afgebroken in 1958

In de jaren 1943-'44 wordt op de speelplaats een ruime betonnen schuilplaats gebouwd tegen mogelijke bombardementen of luchtaanvallen. En die voorzorgsmaatregel is niet zo overbodig, want op 4 augustus 1944, tijdens de geallieerde opmars aan het einde van WO I gooien Engelse vliegtuigen bommen uit boven Middelkerke, die overal, ook in de school, veel materiële schade aanrichten.

jaren van vernieuwing

groepsfoto bij de uitgestelde viering van het halfeeuwfeest op 21 mei 1946

In de jaren vijftig veroorzaakt de "baby-boom" een spectaculaire stijging van het aantal kleuters. In 1950 zijn er maar liefst 4 kleuterklassen! Daartegenover veroorzaakt de verlenging van de leerplicht dan weer een kleine "leegloop" in de vierde graad (7de en 8ste leerjaar). In 1959 valt het 8ste leerjaar weg, en in 1966 zal ook het 7de leerjaar worden opgedoekt. Kenmerkend voor de na-oorlogse periode is zonder enige twijfel de toename van het aantal leken dat de plaats inneemt van zusters in het onderwijs.

de leerlingen van het 7de leerjaar geflankeerd door 2 zusters (1964)

de ingang van het St.-Jozefsinstituut

1963-64 - Een volledig nieuw scholencomplex wordt opgetrokken, deels in de tuin van het klooster, omdat het bestaande schoolgebouw te klein is geworden en bovendien niet meer voldoet aan de kwaliteitseisen van de inspectie door het Ministerie van Onderwijs. Het nieuwe gebouw - waarin plaats is voor maar liefst 12 klassen (5 kleuterklassen beneden en 7 lagere klassen boven), een grote vergaderzaal, spacieuze bergkamers enz. - wordt op 19 maart (het feest van de H. Jozef!) 1965 plechtig ingewijd. In 1969-70 zal er nog een ruime polyvalente turn-, speel- en feestzaal plus een eetzaal bijkomen.

bisschop E.-J. De Smedt van Brugge op bezoek (1961)

de communauteit in 1965. Staand (vlnr): Zr Joachem, Zr Lydia, Zr Jacinta,
Zr Damiana. Zittend (vlnr): Zr Archangela, moeder Michael, Zr Simona

Ook voor de bewoners van het klooster zijn de jaren zestig een periode van vernieuwing. Met Pasen 1965 ruilen de zusters hun aloude religieuze habijt in voor een meer praktische kloosterlingenkledij. Drie jaar later worden het woonhuis en de kapel van de zusters grondig gemoderniseerd.

klaslokalen van het St.-Jozefsinstituut

In de jaren zeventig gaat het met het aantal leerlingen in het "Sint-Jozefsinstituut" lichtjes bergafwaarts. Daar zijn drie redenen voor: 1) het dalend geboortecijfer, 2) de oprichting in 1969 van een Rijksbasisschool in Middelkerke en 3) de toenemende concurrentie van de gemeentelijke jongensschool, die ook gemengd kleuteronderwijs aanbood.

Zr Jacinta, in de derde rij links, met haar derde kleuterklas (schooljaar 1974-75)

Om die dalende trend om te buigen aanvaardt de Zuster-directrice Theresia vanaf het schooljaar 1970-'71 ook jongens in de school en de eerste mannelijke leerkrachten doen hun intrede. Dat kan evenwel niet beletten dat in 1973 één van de 5 kleuterklassen en één van de 8 lagere klassen sneuvelen. Niettemin volgen er in de jaren zeventig nog geregeld uitbreidingswerken, o.m. 2 prefab-klassen aan de overzijde van de speelplaats, in 1978.

het heengaan van de zusters

de voormalige kapel was bijna een eeuw lang bidplaats van de Middelkerkse zusters

Zr Jacinta (3de rij, staande, 2de van rechts) bij haar afscheid in 1994

1974 - Er komt een leken-directeur, Lucien Baeckelandt, aan het hoofd van de St.-Jozefsschool, die voortaan St.-Jozefsinstituut wordt geheten. Enkel nog Zr. Jacinta blijft als religieuze over, in de 3de kleuterklas, tot ze - na 31 jaar! - ermee ophoudt in 1994. Ze is op dat moment nog de enige religieuze kleuterleidster van Middelkerke en omgeving.

foto van de laatste groep zusters (1981)

1985 - Na 95 jaar aanwezigheid vertrekken op 29 juli de vijf laatste zusters. In het voormalig kloostergebouw en de kapel worden op 5 december de kantoren ondergebracht van de Christelijke Mutualiteit (CM) van Middelkerke. Het gebouw draagt sinds 2014 de naam "Centrum Ten Bunderen".

een blik op de speelplaats van het St.-Jozefsinstituut

Het St.-Jozefsinstituut ernaast, aan de Kerkstraat 41, viert in 1990 op plechtige wijze zijn eeuwfeest. In 1992 wordt het overgedragen aan de Dekenale Werken van de Oostkust en maakt sinds 1 september 2003, samen met 11 andere, deel uit van de scholengemeenschap "De Zeemeeuw" in de regio Middelkerke-Oostende.

Het beeld van O.-L.-Vrouw Onbevlekt Ontvangen, aan de zijgevel van het voormalige kloosterfiliaal
(foto: Wilfried Opstaele/ Zr. Jacinta).