|
![]() De St.-Martinuskerk ligt in het hartje van de gemeente Moorslede (OpenStreetMap).
8. DE PAROCHIEKERK ST.-MARTINUS![]() De Sint Martinus parochiekerk van Moorslede nu A. de oorsprong De dorpskom van Moorslede wordt gedomineerd door de parochiale Sint-Martinuskerk. De oudste schriftelijke vermelding van de parochie St.-Martinus dateert van 1188. Maar het kerkgebouw en de parochie bestonden allicht al eeuwen voordien. Volgens de historicus Robert Houthaeve kunnen kerken in Vlaanderen, die naar de H. Martinus zijn genoemd, zelfs teruggaan tot de tijd van de eerste kerstening van onze streken (7de eeuw). De Merovingische en later ook de Frankische en Karolingische koningen lieten namelijk op hun kroondomeinen kerken bouwen, toegewijd aan de 4de-eeuwse H. Martinus van Tours.
Wanneer de vorsten ten strijde trokken droegen ze een stuk van de mantel van de H. Martinus mee, de "cappa", (= Latijn voor mantel), als kostbare beschermende reliek, geplaatst in een tent ("capella") en bewaakt door een geestelijke ("capellanus"). Het woord "capella" is zo stilaan gebruikt voor elke kerkgebouwtje (kapel), waarin een reliek van St.-Maarten werd bewaard en vereerd, en waaraan een geestelijke (kapelaan) was verbonden voor de eredienst. Geen wonder dat de eerste Gallische missionarissen in onze streken, zoals St.-Acharius, St.-Elooi en St.-Amandus, de naam van deze heilige als schutspatroon hebben verbonden aan veel oude gebedshuizen. In het huidig bisdom Brugge alléén al zijn er 21 St.-Martinuskerken! B. de parochie ![]() Reconstructie-tekening van een laat-middeleeuwse heerlijkheid. Vermoedelijk al in de 2de helft van de 10de eeuw werden in het graafschap Vlaanderen de parochies geografisch afgebakend, waarbij vooral natuurlijke grenzen (waterlopen, straten) werden gebruikt om grensconficten te vermijden. Allicht ook in die tijd ontstond de parochie Moorslede, min of meer opgesloten binnen een vierkant, gevormd door de Heulebeek, de Papelandbeek, de Galgestraat en de Keiberg. Die grenzen stonden los van de latere afbakening van de Heerlijkheden in Moorslede. De primitieve St.-Martinuskapel, die stond op het domein van de heer van Moorslede, groeide uit tot parochiekerk ("altare") van Moorslede. Ofwel was het de heer die zélf de nieuwe kerk bouwde, ofwel stond hij een stuk grond af aan de kerkleiding, om er een bedehuis op te trekken. Daarnaast stond een behuizing voor de pastoor, die uit de zogeheten "pastorele tienden" zijn inkomsten haalde. ![]() Oorkonde waarin bisschop Everhard van Doornik de Moorsleedse kerk schenkt aan zijn kapittel van kanunniken. Doornik, Kathedraalarchief. Cartularium C. In 1188 plaatste Everhard van Avesnes, de bisschop van Doornik, de St.-Martinuskerk van Moorslede officiëel onder het patronaat van het kapittel van kanunniken, verbonden aan zijn O.-L.-Vrouwkathedraal. De kanunniken stonden in voor bouw- en onderhoudswerken, maar ze hadden het recht om tienden te heffen en om de parochie Moorslede door een van hen of door een plaatsvervanger permanent te laten bedienen. De parochie Moorslede maakte achtereenvolgens deel uit van het bisdom Doornik (tot 1559), Ieper (tot 1801), Gent (tot 1834) en tenslotte Brugge. Het Doornikse kapittel zou het patronaatsrecht over de parochie Moorslede behouden tot de Franse revolutionaire bezetters, op het einde van de 18de eeuw, van de "prochie" Moorslede een gemeente maakten. C. het gebouw ![]() De 16de-eeuwse laatgotische St.-Martinuskerk van Moorslede vóór Wereldoorlog I. Hoe evolueerde het kerkgebouw door de eeuwen heen? De oorspronkelijke St.-Martinuskapel in Moorslede was allicht een simpel romaans gebouwtje, opgetrokken met ter plaatse beschikbare materialen (bruine ijzersteen). Dit eenvoudig gebedshuis werd in de 1ste helft van de 13de eeuw herbouwd in vroeggotische stijl. Het is pas van die tijd dat in documenten de eerste namen worden aangetroffen van parochiepriesters in Moorslede. ![]() De zusters uit de beginperiode van het Gasthuis Ten Bunderen (vanaf ca. 1269) kwamen hier de H. Mis bijwonen. Ze stapten vanaf de "Tuimelarewijk", via de Knaagreepstraat en de Gentsestraat, ofwel via de Breulstraat, naar hier om de H. Mis bij te wonen. De kleine communauteit had, rechts vooraan in de kerk, een eigen O.-L.-Vrouw-zijkapel. Tot de 16de eeuw was in die kapel een glasraam te bezichtigen met een afbeelding van de biddende zusters. Hoewel de zusters reeds vanaf circa 1330 beschikten over een eigen kapel en kapelanij bij het Gasthuis kwamen ze op zon- en feestdagen toch nog naar de parochiekerk van Moorslede. In de periode 1553-55 werd de parochiekerk van Moorslede omgebouwd tot een laatgotische hallenkerk (= met 3 even hoge en even brede beuken in het schip). Rond 1560 werd een monumentale westertoren toegevoegd. Maar tijdens de Beeldenstorm werd de St.-Martinuskerk, evenals het Gasthuis ten Bunderen, tot tweemaal toe - in 1566 én in 1578 - in brand gestoken en verwoest door "de Geuzen". ![]() De St.-Martinuskerk, gezien vanuit het Kerkstraatje (eind 19de eeuw). Na de Geuzentijd werd de parochiekerk, vanaf 1600, langzaam heropgebouwd, maar verkeerde op het eind van de 17de eeuw nog in een vrij slechte staat. Pas tussen 1590 en 1610 trok men een nieuw kerkschip op en enkele jaren later werd het hele bedehuis bedekt met schaliën. Het bedehuis werd in 1624 ingewijd door de bisschop van Ieper. ![]() . In 1852-53 werd de oude laatgotische hallenkerk - opnieuw te klein geworden voor de zowat 5.600 parochianen - fors uitgebreid in neogotische stijl, met een kruisvormig grondplan. Het oude koor werd afgebroken om plaats te maken voor 2 dwarsbeuken (=transepten) en een verlengd priesterkoor. ![]() De ruïnes van de St.-Martinuskerk in 1918. Maar tijdens de Eerste Wereldoorlog, eind 1917, werd de kerktoren opgeblazen door de Duitsers. Zware beschietingen door de oprukkende Engelsen deden de rest. De kerk werd grotendeels tot puin herleid, zoals de rest van Moorslede. Tussen 1922 en 1924 werd de vernielde Sint-Martinuskerk op dezelfde plaats wederopgebouwd, in neogotische stijl, naar het voorbeeld van de vroegere hallenkerk, ditmaal met een verbrede middenbeuk en 2 smalle zijbeuken, transeptarmen, een punttoren op de viering en een vierkante westertoren. In de nis boven de 4 kleine ingangsdeuren van de kerk staan 4 heiligenbeelden: de H. Martinus (aan de pastoriekant), de H. Blasius (aan de overzijde), de H. Donatus (aan de sacristie) en de H. Rochus (aan de aanpalende bergplaats). D. het interieur van de kerk ![]() Het interieur van de St.-Martinuskerk (begin 20ste eeuw). De binnenkant van de St.-Martinuskerk is overwegend in neogotische stijl, inclusief het meubilair. Dit zijn enkele blikvangers:
|