Inleiding Tuimelare 1. Het verdwenen Gasthuis ten Bunderen 2. De Oude Heirweg Breulstraat 3. De Bunderkruishoeve 6de Jagersstraat 4. Het verdwenen 19de-eeuws moederklooster Iepersestraat 5. De kloosterboerderij Stationsstraat 6. De St.-Achariushoek 7. Het 20ste-eeuws hoofdklooster Ten Bunderen 8. De directeurswoning 9. De kleuter- en basisschool Centrum 10. Het kasteel van de heerlijkheid Moorslede 11. De parochiekerk St.-Martinus 12. Het teruggevonden Mariabeeld Marktplaats 13. Het standbeeld van Pater Lievens P. Lievensstraat 14. Het St.-Elisabeth hospitaal 15. Het voormalig Klein College 16. Het kerkhof Koekuit 17. De vroegere Koekuitschool 18. Het Koekuitkasteel 19. De Lievenshoeve 20. Het Lievenskapelleke Galgestraat

Kaart met het ingekleurde perceel, waarop het verdwenen 19de-eeuws hoofdklooster van Ten Bunderen stond.

6. HET VERDWENEN 19DE-EEUWS MOEDERKLOOSTER

De plaats van het verwoeste 19de-eeuws klooster, tussen de Dadizeelsestraat, de 6de
Jagersstraat en de (van hier niet zichtbare) Kerkstraat (Google Street View).

Als je vóór WO I op diezelfde straathoek had gestaan dan had je dit zicht gehad op het klooster.

Vanaf de halte aan de Kasteelhofstraat loopt de Ten Bunderen route verder in de Dadizeelsestraat, tot aan het kruispunt met de 6de Jagersstraat. Op die hoek hebben we een algemeen zicht op de plaats waar zich, vanaf 1782 tot de totale verwoesting in de Eerste Wereldoorlog I (1914-18), het hoofdklooster bevond van de zusters van O.L.V.-Ten Bunderen (in de 19de eeuw Zusters van de H. Vincentius a Paulo genoemd). De gebouwen van het klooster, de scholen, het weeshuis, de directeurswoning en de tuinen waren geprangd tussen de (verdwenen) Pastorijstraat, de Dadizeelstestraat (toen Dadizelestraat), de 6de Jagersstraat (toen Yperstraat), de Kerkstraat en het kerkplein.

Het grondplan in 1785, met de armenschool

Het begon allemaal heel bescheiden, op het einde van de 18de eeuw. In 1782 stichtte de toenmalige pastoor Carolus Maddens een armenschool, op een cijnsgrond van graaf de Croix, heer van Dadizele en Moorslede. Het kleine gebouw bestond uit 2 klaslokalen, een keuken en een eetkamer. 4 godvruchtige juffrouwen van de bestaande zondagsschool gaven er les.

tegen de koorgevel van de Moorsleedse kerk staat deze
grafsteen (de enige die WO I overleefde!) van pastoor Maddens

In 1783 werd de communauteit van "Ten Bunderen", die verbleef in het klooster "Coninckxdaele" in de Rijselstraat in Ieper, afgeschaft door de Oostenrijkse keizer Jozef II. In 1785 vroeg pastoor Maddens aan Zr. Carolina Verhelst, een van de verdreven zusters en evenals hij afkomstig van Dadizele, om de leiding te nemen van de parochiale armenschool en de 4 onderwijzeressen. In 1793 legde de pastoor de prille religieuze gemeenschap van 5 vrouwen een levensregel op. Het waren voortaan parochiale zusters, die echter voorlopig burgerkledij droegen om te ontsnappen aan de vervolging van de Franse bezetters.

In 1815 volgde de oprichting van een betalend meisjespensionaat, op vraag van de begoede Moorsledenaren. Het was voor de zusters een welkome bron van inkomsten. De kostschool was Franstalig (het Frans was toen de cultuurtaal) en was erg geliefd bij de rijke burgerij en intelligentia.

het hospitaal in Dadizele, helemaal rechts vooraan. (Postkaart van voor
WO I, uit het archief van de Heemkundige Kring "Dadingisila")

Om financiëel het hoofd boven water te houden startten de zusters een reeks onafhankelijke stichtingen: een spinschool in Gijzegem (1818), een hospitaal in Dadizele (1823) en in Moorslede (1825), een bejaardentehuis in Zevekote (1827) en een weeshuis in Klerken (1829).

Vermeldenswaard was de oprichting van een dovenschool (de eerste in West-Vlaanderen!) in 1834, op initiatief van pastoor Karel Verhelst, geïnspireerd door de blinde Rumbeekse burgemeester en parlementslid Alexander Rodenbach. In 1837 verhuisde de doven- en blindenschool naar Ieper en ging al het jaar daarna dicht, na het overlijden van de directrice Zr. Constantia Doorme.

Oudste voorstelling van het klooster en de scholen in Moorslede (1840)

Pastoor Billiau kreeg van het bisdom Brugge toestemming om een kloosterkapel te bouwen, die in 1845 door bisschop Boussen werd ingewijd. In 1846 volgde de inkleding en de plechtige geloften van de 18 zusters, die in 1851 door bisschop Malou een diocesane regel werden opgelegd. De parochiale zustergemeenschap werd zo een diocesane Congregatie van "Zusters van St.-Vincentius a Paulo", ook "Zusters van Liefde van Moorslede" genoemd.

Vanaf de 2de helft van de 19de eeuw nam het klooster, in menig opzicht, snel uitbreiding:

Zicht op de school (links), het klooster (midden) en de kapel in Slypskapelle
'Feldpost'-kaart, 1916. (foto: Wilfried Deraeve, Oostnieuwkerke)
• door de oprichting van bijhuizen (met een basisschool eraan verbonden) in Slypskapelle (1856); Zonnebeke (1883); Pollinkhove (1884); Westouter (1884); Waardamme (1889); Middelkerke (1890); Proven (1891); Wulpen (1891); Knokke-Heist (1892); Krombeke (1893); Mariakerke-Oostende (1895); Raversijde (1905); Oedelem (1911); Oostveld (1911).
  
  de H. Familieschool op "'t Kruiske-Vierkaven", Kruiskedreef 2 (1900 - 2001)

• het openen van gemengde wijkscholen in Moorslede: de St.-Jozefwijkschool op "de Koekuit" (1875); de St.-Jansschool op de Drogenbroodhoek (1897 tot 1914), de H. Familieschool in de wijk "'t Kruiske"-Vierkaven" (1900); de H. Mariaschool in het gehucht "Waterdam" (1906 tot 1914).

• In 1891, na de Schoolstrijd, stichtten de zusters in het centrum, op de hoek van de Gentstraat en de Kerkhofstraat een betalende jongensschool, het zogeheten "Klein College", voor jongens tussen 12 en 15 jaar.
  
  Het klooster- en scholencomplex in Moorslede aan het einde van de 19de eeuw

• door de sterke aangroei van het aantal religieuzen en kostschoolmeisjes breidde het moederklooster steeds meer uit, o.m. in 1868-69 met bijkomende gebouwen voor het florerende pensionaat. Na de aankoop van het aanpalende pastorie-domein werd vanaf 1894 een compleet nieuw klooster opgetrokken, evenals een internaat, een kapel (toegewijd aan O.L.V.-van Altijddurende Bijstand), een directeurswoning en een weeshuis. Bij de plechtige inwijding van het nieuwe gebouwen-complex in 1895 telde de Congregatie precies 100 leden.
  
  verplegend personeel op een binnenkoer van het klooster. Duitse postfoto (1916).

  Het gebouw deed tijdens de oorlog (net zoals de rest van het hoofdklooster, de St.-Martinuskerk en het St.-Elisabeth-hospitaal) dienst als lazaret voor de Duitse frontsoldaten.

panorama van het klooster en de scholen in 1914 (ingekleurde pentekening van Ludo Hameeuw)

Het grondplan van het kloostecomplex in 1914.

Op 17 november 1914 kregen alle zusters van de Duitsers het bevel om te verhuizen van het klooster naar het hospitaal. 3 dagen later werden ze overgebracht naar klooster van de Arme Klaren in Roeselare. Twee zusters mochten achterblijven om zieken, gekwetsten en bejaarden te verplegen in het hospitaal. Later mocht een groep zusters terugkeren om in het hospitaal en in 2 wijkscholen te werken, maar niet meer in het klooster.

het klooster in puin na 4 jaren oorlog

Vanaf halfweg 1917 werd het hele kloostercomplex, tijdens geallieerde beschietingen, nagenoeg helemaal verwoest. Op zondag 29 september 1918 werd Moorslede veroverd op de Duitsers door het 3de bataljon van het 16de Linieregiment, met ruggesteun van onderdelen van andere regimenten. Moorslede werd dus NIET bevrijd door het Belgische 6de regiment Jagers te voet! Toch werd het deel van de Yperstraat, waaraan het vooroorlogs kloostergebouw paalde, omgedoopt tot 6de Jagersstraat.

De parochiezaal in de 6de Jagerstraat

Op de plaats van het platgesmeten klooster werd na W.O. I een patronaatszaal, de "Sint-Jan Berchmanskring", gebouwd, op de hoek van de 6de Jagersstraat en de Kerkstraat. Boven de voordeur stond een beeld van de H. Jan Berchmans s.j. (Diest 1599-Rome 1621), patroon van de jeugd. Tot voor enkele jaren stond eronder het opschrift "Winterhulp" (= hulpverleningsorganisatie tijdens WO II).

De ingang van de "Patria" aan de 6de Jagersstraat, nr 4.