Inleiding Tuimelare 1. Het verdwenen Gasthuis ten Bunderen 2. De Oude Heirweg Breulstraat 3. De Bunderkruishoeve 6de Jagersstraat 4. Het verdwenen 19de-eeuws moederklooster Iepersestraat 5. De kloosterboerderij Stationsstraat 6. De St.-Achariushoek 7. Het 20ste-eeuws hoofdklooster Ten Bunderen 8. De directeurswoning 9. De kleuter- en basisschool Centrum 10. Het kasteel van de heerlijkheid Moorslede 11. De parochiekerk St.-Martinus 12. Het teruggevonden Mariabeeld Marktplaats 13. Het standbeeld van Pater Lievens P. Lievensstraat 14. Het St.-Elisabeth hospitaal 15. Het voormalig Klein College 16. Het kerkhof Koekuit 17. De vroegere Koekuitschool 18. Het Koekuitkasteel 19. De Lievenshoeve 20. Het Lievenskapelleke Galgestraat

Bij de ingangspoort van het klooster (met rode stip aangeduid) begint de Ten Bunderen route (OpenStreetMap).

1. HET OUD-HOOFDKLOOSTER TEN BUNDEREN (1923-2004)

De statige voorgevel van het voormalig moederklooster, aan de Stationsstraat 49-51.

De Ten Bunderen route start bij de grote ingangspoort van het voormalig hoofdklooster van de Congregatie van O.L.V.-Ten-Bunderen, waar de zusters verbleven vanaf de wederopbouw in 1923 tot ze, in 2004, verhuisden naar een modern pand in de Ieperstraat in het naburige Zonnebeke. Vooreerst een historisch overzicht in kort bestek van dit gebouw.

Tijdens Wereldoorlog I (1914-18) was het 19de-eeuwse klooster van de Zusters van Ten Bunderen, gelegen aan de huidige 6de Jagersstraat, - op een paar stukken muur na - volledig in puin geschoten. Na een bezoek in 1919 aan het platgesmeten Moorslede wilde Moeder Veronica Forman niet meer terug naar de vooroorlogse grond bij de kerk en ze keek uit naar een geschiktere bouwplaats.

Op de plaats van de vroegere velodroom - waar de beroemde Moorsleedse wielerkampioen
en 1ste flandrien Cyriel Vanhauwaert zoveel triomfen oogste - verrees het nieuwe klooster

Na moeizame onderhandelingen kocht ze van graaf Hervé d'Hunolstein, Heer van Dadizele en Moorslede, een rechthoekige stuk grond aan de Stationstraat. Daar lag vóór de oorlog, vanaf 1908 tot 1911, de velodroom, waar de Moorsleedse flandrien Cyriel Van Hauwaert vele triomfen oogste. Het reliëf van de wielerbaan bleef trouwens herkenbaar in de later aangelegde afhellende kloostertuin. Het perceel was niet enkel uitgestrekter (bijna 4,5 ha) maar bovendien dichtbij het station, dus beter gelegen voor het transport van de leerlingen. In ruil kreeg graaf d'Hunolstein het perceel van het vooroorlogs klooster bij de kerk.

Luchtfoto van het voormalig hoofdklooster. Rechts: kleuter- en basisschool; U-vormige
vleugel midden: klooster; U-vormige vleugel links: pensionaat en secundair onderwijs.

In 1923 werd de eerste steen gelegd van het nieuwe moederklooster, opgetrokken in een regionaal getinte neogotische bouwstijl, volgens plannen van de Brugse architect Alfons De Pauw. De aannemer was Hendrik Verbeure uit St.-Andries (zijn 2 dochters Marie en Irène zouden enkele jaren later intreden in het Moorsleedse klooster!). De werkzaamheden schoten zo snel op dat de zusters nog datzelfde jaar, op 27 september, - na 9 jaren ballingschap!- hun noodklooster in Ardooie konden verlaten en hun intrek konden nemen in het uit zijn as herrezen kloostergebouw.

de gedenksteen (1924) van de inwijding in de inkomhal van het nieuwe klooster.

Op 7 augustus 1924 werden de splinternieuwe kloostergebouwen plechtig ingewijd door kanunnik Dignant, die de zieke bisschop Waffelaert van Brugge verving. Nadien werd in de muur van de inkomhal bij het centrale trappenhuis een gedenksteen onthuld. Er werd niet langer gesproken, zoals in de 19de eeuw, van de "Zusters van St. Vincentius à Paulo", maar van de "Zusters van O.L.V.-ten-Bunderen", met een verwijzing naar het verdwenen middeleeuws Gasthuis ten Bunderen op de Tuimelarehoek.

De sculpturen boven de grote ingangspoort van het klooster.

Boven de hoofdingang, onder een pinakelvormig baldakijn, prijkt het beeld van O.-L.-Vrouw, gemaakt door Michel Poppe uit Brugge. Aan beide zijden staat een Latijns chronogram gebeiteld. Links: "Circa an. Dni MCCLXIX fundari coepi" ("Omstreeks het jaar onzes Heren 1269 begon ik gesticht geworden"). Rechts: "beLLI rUInarUM sUCCeDo aCerVIs" ("Ik verrijs uit de puinhopen van de oorlog"). Op de balustrade eronder zien we het wapenschild, met het embleem, een zespuntige ster (die van Coninckxdaele in Ieper) met de kenspreuk van de Congregatie "Iter Para Tutum" ("Maak de reis voor ons veilig"), afkomstig uit de Maria-hymne "Ave Maris Stella".

Het interieur van de stemmige kloosterkapel.

Een pareltje van architectuur is de kloosterkapel. Aan het interieur - naar een ontwerp van Jules Fonteyne, directeur van de Academie voor Schone Kunsten in Brugge - werd 4 jaar lang gewerkt, van 1933 tot 1937. De wanden zijn rondom bekleed met vaalroze en ivoorkleurige keramische tegeltjes, in Art Deco getinte stijl, met een sobere ingewerkte kruisweg van 1934; de 12 dubbelramen (1936) aan beide kanten van het schip stellen de 24 symbolen voor uit de litanie van O.L.Vrouw, met daarboven, in kleine roosvensters, het wapenschild en de naam van de 12 gemeenten in West-Vlaanderen, waar de Congregatie ooit een filiaal met bijhorende school bezat, met de oprichtingsdatum.

de glasramen in het koor van de kloosterkapel, na Wereldoorlog I.
Centraal O.L.Vrouw, links St.-Jozef en rechts de H.Augustinus

In het koor zijn 5 glas-in-loodramen aangebracht in 1935, eveneens in Art Deco stijl (v.l.n.r.): het jubelvenster (1969, t.g.v. 700 jaar Ten Bunderen), St.-Jozef, O.-L.-Vrouw, de H. Augustinus en de H. Agatha.

De zusters slaagden erin om, na Wereldoorlog I, razendsnel aan te knopen bij hun 19e-eeuwse apostolaatswerk bij uitstek, nl. het geven van degelijk onderwijs.

De dagschool voor kleuters en het lager onderwijs in de jaren 1920
• Vanaf 1923 was er een kleuter- en basisschool voor de kinderen (externen) van het dorp. De jongste meisjes uit de kostschool volgden de lessen in de 4de graad (7de en 8ste studiejaar).
  
  Een klaslokaal van het algemeen middelbaar onderwijs

• Nog in 1923 opende het (voortaan Nederlandstalig) pensionaat opnieuw zijn deuren. De meeste kostschoolmeisjes volgden lessen in het "Algemeen Middelbaar Onderwijs" (lagere cyclus), bestaande uit een voorbereidend jaar en 3 leerjaren. Vanaf 1951 werd dit onderwijs niet enkel opengesteld voor internen, maar ook voor half-internen en externen. Later mochten de leerlingen van het internaat meer en meer naar huis gaan voor een weekend, uiteindelijk om de 14 dagen en tenslotte om de week. In 1953 werd het "Algemeen Middelbaar Onderwijs" (lagere cyclus) omgedoopt tot "Moderne Humaniora" (lagere cyclus), die eveneens een voorbereidend jaar en 3 leerjaren omvatte.
  
  onderzoek van melk in de melkerijklas (1938)

• Daarnaast organiseerden de zusters vanaf 1923 de studierichting "Middelbaar Landbouwhuishoudonderwijs". In 1934 werd de landbouwhuishoudschool van Moorslede officiëel erkend. In 1940 werd ze omgedoopt tot "Midddelbare Landelijke Huishoudschool" en breidde het leerplan uit van 2 naar 3 leerjaren. In 1953 werd de Landelijke Huishoudschool een "Technische Landbouwhuishoudschool", waarbij het accent verlegd werd van agrarische naar algemeen vormende en vooral huishoudkundige vakken. In 1969 werd deze Technische Landbouwhuishoudschool opgeheven en omgevormd tot "Sociaal-Technische School".
  
  klaslokaal van "Snit en Naad" (schooljaar 1958-59)

• In 1958 kwam er een nieuwe richting bij. De bestaande naaischool werd een volwaardige "Beroepsschool" ("Snit en Naad"), met een oriëntatiejaar + 3 leerjaren.

Vanaf 1981 werd de hele secundaire school gemengd. Enkele jaren later werd ook het internaat toegankelijk zowel voor jongens als voor meisjes. Langzamerhand kwam het onderwijs en het beheer van scholen in handen van leken. In 1982 was er voor De Moderne Humaniora, de Sociaal-Technische school en de Beroepsschool één directrice, Zr. Lutgart (Noëlla Delbeke). Vanaf 1985 werd de Beroepsschool (Snit en Naad), jaar per jaar, volledig afgebouwd. In 1988 was er de verplichte invoering van de "Eenheidsstructuur" van het VSO. Onder meer door de invoering van de eenheidstructuur, de evolutie naar grootschalige scholen en de daling van het aantal leerlingen moest de hele secundaire school in 1991 haar deuren sluiten.

In 1926 stuurde "Ten Bunderen" een groep missionarissen naar Basankusu, in het Congolese Evenaarsgebied. Dat gebeurde op verzoek van de de Britse diocesane missiecongregatie Mill-Hill, die al een paar decennia in de streek werkzaam was. In totaal trokken 42 zusters naar de Basankusu-missie, waar ze terecht kwamen in het onderwijs en de gezondheidszorg, in 4 missieposten :Ze richtten in 1961 een (sinds 1975 volledig zelfstandige diocesane) Congregatie van inlandse zusters op, de "Soeurs Thérésiennes". Na 70 jaar missiewerk, keerden de 4 laatste missiezusters op 6 januari 1996 definitief terug naar Vlaanderen.

Het kloosterfiliaal en de meisjesschool in Geluwe (omstreeks 1930)

De zusters openden nog nieuwe kloosterfilialen: in Geluwe (1927 tot 2008), de communauteit van Paulinen in Poperinge (1928 tot 1961), in Abele-Watou (1937 tot 1961), Brugge (1989 tot 2003). Tegelijk sloten andere bijhuizen hun deuren: Westouter (1936), Proven (1938), Wulpen (1945), Krombeke (1945), Pollinkhove (1951), Raversijde (1971), Slypskapelle (1975), Oostveld (1990), Middelkerke (1992), Waardamme (1993) en Oedelem (2002).

In het begin van deze eeuw gingen 2 wijkscholen in Moorslede dicht: die van "Het kruiske"-Vierkaven (2001) en van "De Koekuit" (2009).

het huidig moderne hoofdklooster van Ten Bunderen in de Ieperstraat 54A in Zonnebeke

In 2004 verhuisde het moederklooster van O.L.V.-Ten-Bunderen naar een hagelnieuw gebouw in Zonnebeke, naast het Zorgcentrum St.-Jozef. De algemene kosten (voor verwarming, algemeen onderhoud, e.d.) lagen te hoog en het hele gebouwencomplex was véél te groot geworden voor de inkrimpende communauteit van ouder wordende en (sommige) zorgbehoevende zusters.

Bij het begin van de 2de Wereldoorlog (1940) telde de hele Congregatie nog 228 leden. Daarna ging dit aantal - zoals overigens in de meeste religieuze orden en congregaties - langzaam in dalende lijn, door een vermindering van het aantal roepingen en de veroudering en toenemend aantal sterfgevallen. In 1960 waren er 190 leden, 166 in 1970, 120 in 1980, 59 in 2000, nu (eind 2013) nog 28.

een moment van creatieve (muzikale) vorming in de klas. Foto: OC Sint-Idesbald