Inleiding Oude Heirweg 1. Het verdwenen Gasthuis ten Bunderen 2. De Oude Heirweg Breulstraat 3. De Bunderkruishoeve 6de Jagersstraat 4. Het verdwenen 19de-eeuws moederklooster Iepersestraat Stationsstraat 5. De St.-Achariushoek 6. De directeurswoning 7. Het 20ste-eeuws hoofdklooster Ten Bunderen 8. De kleuter- en basisschool Centrum 9. Het kasteel van de heerlijkheid Moorslede 10. De parochiekerk St.-Martinus 11. Het teruggevonden Mariabeeld 12. Het standbeeld van Pater Lievens P. Lievensstraat 13. Het St.-Elisabeth hospitaal 14. Het voormalig Klein College 15. Het kerkhof Knaagreepstraat Tuimelare

Kaart met het groen ingekleurde traject van de Oude Heirweg (© Google Maps)

2. DE OUDE HEIRWEG

Hier begint de eerste etappe van onze wandeltocht, nl. de Oude Heirweg. We begeven ons ongeveer 1,5 km zuidwaarts, in de richting van Dadizele en Ledegem, tot aan het gehucht Schouthoek. In de late Middeleeuwen stond het Gasthuis Ten Bunderen langs deze antieke weg. Vele pelgrims en andere behoeftige reizigers, onderweg naar een van de zuidelijke bedevaartsplaatsen, zoals Santiago de Compostela, werden er onthaald door een kleine communauteit van zusters. Ze kregen er gratis verzorging, eten, drinken en slaapgelegenheid aangeboden voor één avond en nacht.

Het netwerk van Romeinse heerwegen. Het gele bolletje toont de plaats aan van
het Ten Bunderen Gasthuis.

Volgens de Dadizeelse heemkundige dr. Xavier Monteyne dateert deze "Oude Heerweg" vermoedelijk van tijdens het Romeinse tijdperk, d.w.z. vanaf de eerste eeuwen van onze tijdrekening. Deze heerweg liep vanuit Torhout zuidwaarts, via Roeselare, Beitem, Moorslede, Ledegem en Dadizele naar Menen. Hij vormde een soort van secundaire verbindingsweg ("diverticulum") tussen twee bestaande grote Romeinse heerwegen (zie de Romeinse wegenkaart hierboven):

• de drukke "Via Belgica, tussen de Noord-Franse kuststad Boulogne en het Duitse Keulen, die passeerde in Kassel en enkele plaatsen in zuidelijk West-Vlaanderen, zoals Wervik, Menen en Kortrijk.
• een belangrijke aftakking ervan, even voorbij Kassel, die liep via Poperinge, Torhout en Brugge tot in Aardenburg.

De Oude Heerweg op de kaart "De Casselrie van Ypre" van Joan Blaeu
(1662), in Antonius Sanderus' "Flandria Illustrata".

Het tracé van de "Oude Heirweg" tussen Menen en Roeselare is duidelijk te zien op deze kaart "De Casselrie van Ypre" van Joan Blaeu in A. Sanderus' "Flandria Illustrata", (1641-1644). De weg kronkelde door het landschap en volgde niet de vrij rechte aslijn van de huidige Meensesteenweg, die later werd aangelegd tijdens de Oostenrijkse Overheersing (1751-54).

De heirweg liep dwars door Roeselare tot aan het einde van de Zuidstraat (waar het St.-Jansgasthuis was gelegen), aan "'t Hof van 't Henneken". Vandaar ging het, min of meer parallel ten oosten van de Meensesteenweg, langs de westkant van het kasteel van Rumbeke, via de hoogte van de Zilverberg naar de afspanning "De Meerlaan" in Beitem, boog dan westwaarts af naar de Galgestraat, de Oude Heirweg in Moorslede (Gasthuis ten Bunderen), en kronkelde verder zuidwaarts tot het gehucht "De Schouthoek" (Ledegem). De heerweg passeerde vervolgens "de Kleppe" (Dadizele) en liep vandaar in een diepergelegen bedding (= holle weg), een beetje parallel met en ten westen van de Meensesteenweg, langs het gehucht "De Hoogte" en de Kezelberg, om zo bergaf uit te komen aan de Brugse Poort en de Bruggestraat (waar het St.-Jorisgasthuis stond) in Menen.

De Rumbeekse archeoloog Jozef Goderis maant aan tot enige omzichtigheid: het staat niet onomstotelijk vast dat het hier ging om een secundaire Romeinse heerbaan, wegens gebrek aan sluitend bewijsmateriaal (= wetenschappelijk bodemonderzoek). De weg kon volgens hem evengoed dateren uit de vroege Middeleeuwen. X. Monteyne daarentegen geeft een reeks markante archeologische aanwijzingen, dat het hier allicht ging om een secundaire Romeinse heerbaan:

Links de Gallo-Romeinse woonkern; rechts de omwalde Gasthuishoeve.
(Kadasterkaart van P.-C. Popp, 1856-'60).
1. In de buurt van de Gasthuishoeve, in de Knaagreepstraat, zijn de funderingen gelokaliseerd van een vierkante vroeg-middeleeuwse, misschien zelfs Gallo-Romeinse woonkern. Er zijn silexen, allerlei andere neolithische artefacten én Romeinse dakpannen gevonden. Maar om te komen tot een exacte datering van de stenen fundamenten zijn heuse opgravingswerken nodig. Maar deze gingen helaas niet door omdat het hier een "niet-bedreigde" archeologische site betrof. Bovendien heeft de eigenaar van het stuk grond zich steeds verzet tegen elk "ongewenst bezoek" en er onlangs op gebouwd.

2. Tijdens opgravingen (2006-2007) langs de Kortewaagstraat, ten noorden van Menen, hebben archeologen de resten blootgelegd van een Romeinse villa en van een stuk N-Z heerweg, parallel lopend met de Bruggestraat, die misschien in het verlengde ligt van de Oude Heirweg.
   
   De in 1933 verdwenen romeinse tumulus bij Roeselare.

3. Tot in 1933 was er in Roeselare, nabij de Oude Heirweg, een zogeheten "tumulus" (Latijns woord voor grafheuvel). Zo'n tumulus, die een beetje lijkt op een hunebed of dolmen, was in de Romeinse tijd normaal een beboste aarden heuvel - naast of vlakbij een heerweg!! - waarin een hooggeplaatste bewoner werd begraven van een naburige "villa rustica", dat was een soort van centrale herenboerderij, die dienst deed als halteplaats voor het Romeinse leger, met onderkomens voor militairen en personeel, stallen, voorraadschuren errond. In de 19de eeuw vond men bij de Roeselaarse tumulus tal van Romeinse muntstukken, maar binnen trof men géén sporen aan van een Romeinse graftombe. Volgens oudheidkundigen is er dus geen enkel steekhoudend bewijs dat het hier ging om een Romeinse tumulus.
   
   Eiken dwarsbalk van de Oude Heerweg, bewaard en gefotografeerd door Linda Malfait
   (Moorslede, Heemkundige Kring)

4. Bij werken aan de Meensesteenweg, in 1895, werden verscheidene gedeelten van de onderliggende Oude Heirweg blootgelegd. Op een diepte van 15 cm was de weg bedekt met dwarsliggende eikenhouten balken, die in goede staat bewaard waren gebleven. Men haalde er ook honderden hoefijzers van ruiterpaarden boven. En in de jaren 1980 werden, tijdens riolerings- en verbredingswerken aan de Oude Heirweg (tussen de huisnummers 18 en 55) op de Tuimelare-wijk in Moorslede, volgens getuigenissen van omwonenden, om de halve meter, eveneens dwarsliggende eiken balken blootgelegd en ‘s anderendaags snel bedekt met een nieuwe wegverharding. Een omwonende nam een paar balken mee naar huis, als souvenir…

5. diverse huidige straatnamen tussen Menen en Roeselare verwijzen nog naar hun mogelijke (Gallo-)Romeinse oorsprong, bijv. "Meense Heirweg" (Roeselare), "Oude Heirweg" (Rumbeke, Beitem, Moorslede), "Heerweg" (Ledegem) en "Millesteenstraat" (Dadizele). In de nabijheid van die Millesteenstraat zijn overigens Romeinse munten gevonden.

Kaart met de pelgrimsroutes vanuit West-Vlaanderen, met de (rood gekleurde)
"Artesische Weg" die passeerde langs het Gasthuis ten Bunderen in Moorslede.