I. DE EERSTE ORDE

De Eerste Orde bestaat, in de stricte zin van het woord, uit de mannelijke religieuzen, leken en priesters, behorend tot de "Orde van Sint Augustinus", "Ordo Sancti Augustini" (O.S.A.), gesticht in de 13de eeuw door het Vatikaan, kortweg de Augustijnen genoemd.

DE TWEEDE ORDE

Naast de Augustijner-monniken bestaat er ook een Tweede (vrouwelijke) Orde, gevormd door conventen van monialen, "Moniales O.S.A.", ook wel Augustinessen genoemd, eveneens gesticht in de 13de eeuw. Hun leden zijn slotzusters, met plechtige geloften en gehouden aan het groot koorgebed. Zij vormen de contemplatieve vrouwelijke tak van de Orde der Augustijnen, met wie zij overigens bestuurlijk zeer sterk verbonden zijn. Gedurende haar grootste bloei had de Tweede Orde ruim 500 kloosters (o.m. in Antwerpen, Doornik en Dordrecht, die werden opgeheven door de Franse Revolutie).

Heden ten dage zijn er nog ca. 90 conventen met in totaal ruim 3.000 slotzusters Augustinessen, vooral terug te vinden in Italië en Spanje. Er bestaan ook enkele Anglicaanse contemplatieve gemeenschappen, die de Regel van Augustinus volgen.

Een aparte plaats nemen de Reguliere Zusters Kanunnikessen van het H. Graf in, met kloosters in St.-Kruis-Brugge (abdij St.-Trudo), Turnhout en Kuringen-Hasselt (abdij van Herkenrode) . In de 13e eeuw vormden ze samen met de Reguliere (mannelijke) koorheren van het H. Graf zogeheten dubbelkloosters, d.w.z. mannen en vrouwen die op éénzelfde kloosterdomein en onder éénzelfde overste leefden, ruimtelijk streng gescheiden van elkaar.

DE DERDE ORDE

De Derde Orde is opgesplitst in 2 afdelingen:

1. een "wereldlijke" afdeling. Het gaat hier om plaatselijke gemeenschappen, bestaande uit vooral leken zonder religieuze geloften, die zich verbonden voelen met de Augustijnse familie, met de leefregel van Augustinus en met de Augustijnse spiritualiteit. Met vaste regelmaat (bijv. maandelijks) komen deze leken - onder de leiding van een lid van de 1ste Orde - samen om te bidden en om zich, door gesprek en daad, toe te leggen op persoonlijke geloofsverdieping (inkeer) én op de noden van kerk en samenleving (inzet). Deze leken en seculiere geestelijken willen IN de wereld - dus niet in kloosterverband! - leven volgens de regel van St.-Augustinus.

2. een "kloosterlijke" afdeling. Vanaf de Middeleeuwen zijn in de loop der tijden uit semi-religieuze groepen (zowel mannelijke als vrouwelijke) actieve congregaties van religieuzen voortgekomen, die eenvoudige geloften deden en leefden volgens de regel van de H. Augustinus, aangevuld met eigen statuten. Deze congregaties waren en zijn bestuurlijk onafhankelijk, maar vele zijn door de prior-generaal als "Tertiarissen" (3de Orde-leden) aan de Orde der Augustijnen geaggregeerd. Aggregatie is een juridische daad, waardoor een groep religieuzen deel heeft aan de spirituele traditie van de Orde der Augustijnen, zodat ze samen één familie vormen.

   Tot deze "kloosterlijke" Derde Orde behoren over de gehele wereld ongeveer 70 actieve vrouwelijke congregaties, met ruim 20.000 zusters, die bestuurlijk onafhankelijk zijn, maar aan de Orde der Augustijnen geaggregeerd. Tot de talrijke actieve Augustijnse zustergemeenschappen behoren bij ons

   • de Zwartzusters-Augustinessen, die zich vooral wijden aan ziekenverpleging aan huis. Ze kwamen in de Nederlanden op omstreeks 1300. Eerst bekend als "Celle-zusters", namen zij na 1460 St.-Augustinus' regel aan en werden van toen af "Zwartzusters der Orde van de H.Augustinus" genoemd. Onder haar oudste kloosters worden in ons land genoemd die van Oudenaarde, Brugge, Gent, Brussel, Mechelen, Antwerpen, Lier, Ieper, Veurne, Diksmuide, Bergen, Dendermonde, Rupelmonde, Aalst en St.-Truiden.

     Na de Franse Revolutie kwamen er nog communauteiten bij in Asse, Doornik, St.-Truiden, Halle en Edingen. De beide laatste zijn vertakkingen van het Dendermondse klooster, maar maken nu een zelfstandige congregatie uit. Vanuit Dendermonde werd ook in 1886 in het Nederlandse Delft een afdeling gesticht, die 2 jaar later een zelfstandige congregatie werd met nieuwe huizen in Alkmaar, Den Haag, Rotterdam, Amsterdam en elders.

   • de Gasthuiszusters van St.-Augustinus en de Hospitaalzusters van St.-Jan, die nog veel tarijker zijn dan de Zwartzusters. Ze schijnen al in de 11de eeuw te hebben bestaan in Leuven en Antwerpen, en wellicht ook in andere steden. Maar pas in de 13e eeuw namen ze de regel van St.-Augustinus aan. Hun hoofdopdracht is zieken verplegen in de gasthuizen. Onder de oudste en meest bekende in ons land noemt men, behalve de reeds eerder vermelde van Leuven en Antwerpen, ook die van Brussel, Brugge, Ieper, Dendermonde, Herentals, Vilvoorde, Mechelen, Luik, Tienen, Diest, Lier en Turnhout.